Fortepian to jeden z najbardziej wszechstronnych i rozpoznawalnych instrumentów muzycznych, cieszący się niezmienną popularnością od wieków. Jednym z kluczowych elementów charakteryzujących ten instrument jest jego skala dźwiękowa, która obejmuje określoną liczbę oktaw. Pytanie o to, ile oktaw ma fortepian, jest więc naturalnym punktem wyjścia do głębszego zrozumienia jego budowy i możliwości muzycznych.
Skala fortepianu
Typowy, współczesny fortepian koncertowy ma zakres obejmujący 7 i 1/4 oktawy. Skala dźwiękowa takiego instrumentu rozciąga się od najniższego dźwięku A subkontra (A0) do najwyższego C5, czyli c5. W liczbach bezwzględnych oznacza to, że fortepian ma 88 klawiszy – 52 białe i 36 czarne. Każda oktawa zawiera dwanaście półtonów, co oznacza, że na klawiaturze fortepianu znajduje się siedem pełnych oktaw oraz dodatkowe trzy dźwięki (A, B i C) na początku skali.
Rozwój skali fortepianu
Warto zaznaczyć, że liczba oktaw na fortepianie ewoluowała na przestrzeni wieków. Pierwsze fortepiany, stworzone przez Bartolomeo Cristoforiego na początku XVIII wieku, miały znacznie mniejszy zakres – zazwyczaj obejmowały one około 4 oktaw. Z czasem, w miarę rozwoju technologii budowy instrumentów oraz wzrostu wymagań kompozytorów i pianistów, skala fortepianu była stopniowo rozszerzana. W XVIII i XIX wieku liczba oktaw wzrosła do 6, a ostatecznie do 7 i więcej.
Do pełnego, współczesnego zakresu 88 klawiszy fortepian doszedł w drugiej połowie XIX wieku. Jednym z pierwszych producentów, który wprowadził fortepiany o takim zasięgu, była firma Steinway & Sons, której instrumenty szybko stały się standardem wśród koncertowych fortepianów.
Inne typy fortepianów
Warto dodać, że nie wszystkie fortepiany mają taki sam zakres. Mniejsze fortepiany, jak pianina czy fortepiany ćwiczebne, często mają mniejszą liczbę oktaw – zazwyczaj od 6 do 7. Istnieją również fortepiany z rozszerzonym zakresem, przekraczającym 88 klawiszy, takie jak te produkowane przez firmę Bösendorfer, które mogą mieć nawet do 97 klawiszy, czyli ponad 8 oktaw. Takie rozszerzenie pozwala na uzyskanie jeszcze głębszych i bardziej rezonujących tonów, co jest szczególnie cenione w graniu muzyki romantycznej oraz współczesnej.
Znaczenie pełnej skali
Posiadanie tak szerokiego zakresu oktaw na fortepianie daje pianiście ogromne możliwości wyrazowe. Kompozytorzy mogą tworzyć dzieła, które eksplorują pełne spektrum dźwięków, od najniższych, basowych tonów po najwyższe, jasne soprany. Dzięki temu fortepian może imitować brzmienie całego orkiestry, będąc jednocześnie jednym z najpotężniejszych solowych instrumentów.
Standardowy fortepian współczesny ma 7 i 1/4 oktawy, co odpowiada 88 klawiszom. Jest to wynik wielowiekowego rozwoju konstrukcji instrumentu, który pozwolił na uzyskanie bogatego i pełnego brzmienia, jakie znamy dzisiaj. Dzięki temu fortepian pozostaje jednym z najważniejszych instrumentów w muzyce klasycznej, jazzowej, a także popularnej.